revalidatie na COVID-19

het virus en zijn symptomen
De wereld is in de ban van ‘het nieuwe’ coronavirus. Dat geeft al aan dat het niet de eerste deugniet is uit die stal. Corona komt uit het Latijn en verwijst naar de kroonvormige uitsteeksels op de virussen. Vooraleer eind 2019 de hel losbrak in Wuhan, China was de groep van coronavirussen reeds gekend. Maar niet deze variant, die is nieuw. Besmetting gebeurt van mens op mens en zieken klagen vooral van ernstige ademhalingsmoeilijkheden. Wetenschappers noemen het virus daarom ook SARS-CoV2 waarbij SARS staat voor ‘severe acute respiratory syndrome’ en CoV voor coronavirus. Het cijfer twee wijst op de nieuwe variant, nadat eerder in 2002 Azië al eens kreunde onder vergelijkbare druk.

Niet elk besmet persoon zal ook daadwerkelijk ziekteverschijnselen ontwikkelen. Als je minder geluk hebt, dan krijg je ernstige acute ademhalingsmoeilijkheden. Die klachten blijven ook voor de rest van je lichaam niet zonder gevolg. De hele dag moeite moeten doen om te blijven ademen en de druk op je borst maar niet wegkrijgen… je zou van minder doodmoe worden. Te weinig zuurstof krijgen maakt je misselijk en angstig. Je conditie gaat zienderogen achteruit, de energie geraakt op. Alleen goed eten kan je te been houden, maar daar heb je de energie niet meer voor. Bovendien treed (typisch!) geur- en smaakverlies op, wat het eten nu ook niet bepaald stimuleert. Je bent ziek, doodziek.

preventie
Hoe belangrijk social distance en handhygiëne zijn in het voorkomen van besmetting kunnen we niet vaak genoeg herhalen. Maar er is meer. Zo zijn er steeds meer aanwijzingen dat zwaarlijvige personen meer kans maken om na een coronabesmetting ernstige complicaties te ontwikkelen. Een ding is zeker. De vetmassa maakt het uitzetten van de longen, en dus het ademen nog moeilijker. Daardoor blijken obese patiënten vaker kunstmatige beademing nodig te hebben. Een beetje werken aan je overgewicht kan nooit kwaad, dat wordt nu nog maar eens aangetoond.

behandeling
Huisartsen staan behoorlijk machteloos. Sneltesten zijn nog niet ingeburgerd en een vaccin bestaat evenmin. Voor zieken met ernstige complicaties is er dus maar één adres: het ziekenhuis.

revalidatie na ontslag
Ontslagen uit het ziekenhuis. Je hebt corona overleefd! Maar wat nu? Je ademhalingsspieren en je diafragma zijn het na de kunstmatige beademing wat verleerd. Je ademhalingskracht is dus miniem. Je algemene spierkracht is zodanig afgenomen dat het poetsen van je tanden wel topsport lijkt geworden. Je conditiepeil staat onder nul en dat beperkt je algemene functioneren enorm. Mentaal? Blij dat je leeft maar compleet gefrustreerd door de beperkingen. Je lijkt wel tien jaar ouder geworden.

Hoe pakken we dat aan?
Multidisciplinair, zoveel is duidelijk! Alleen een geïntegreerd model van positieve gezondheidszorg kan hierbij helpen. Opnieuw het dagelijks functioneren op kunnen pikken, al je lichaamsfuncties opnieuw kunnen inzetten zoals je dat wilt, mentaal er weer bovenop komen, terug mee kunnen doen in de maatschappij. Dat zijn de doelen! De weg ernaartoe? Samen met specialisten.

En daar kan je huisarts wél veel betekenen. Hij of zij zal je terug verwelkomen na ontslag uit het ziekenhuis en zal je aanmoedigen de revalidatie aan te vatten. Algemeen wordt gesteld dat verwijzing nodig is bij verminderde eetlust en inname, bij vermageren van 4kg of meer en bij vragen of klachten.

Een psycholoog is de aangewezen persoon om je te helpen bij je ‘coping and pacing’. Als elke minieme inspanning aanvoelt als topsport, dan moet je ’s middags ook maar een dutje doen. Net als topsporters. Het aanvaarden van wat je overkomen is en waar je nu staat, dat is coping. De kracht vinden om er iets aan te doen – al was het maar op je eigen tempo – dat is pacing.

Een kinesitherapeut is de aangewezen persoon om een nulmeting te doen. Hoeveel kracht kan je nog uitoefenen? Hoe stabiel sta je nog op je benen? Als elke inspanning aanvoelt als topsport, dan zit er maar een ding op: beginnen trainen als een topsporter. Met een aan jouw tempo aangepast trainingsschema zal je snel weer kracht herwinnen. Je kinesist volgt je evolutie. Meten is weten.

Een sport-en bewegingswetenschapper is je coach bij je dagelijkse trainingen. Wie traint als een topsporter verdient een coach zoals een topsporter.

Een ergotherapeut zou je een bijzonder type van kinesitherapeut kunnen noemen. Deze specialist richt zich op het weer mogelijk maken van dagelijkse handelingen bij mensen die door ziekte een lichamelijke beperking hebben opgedaan die het zelfstandig wonen of de zelfredzaamheid in het gedrang zouden brengen.

Je klopt aan bij een diëtist als je wilt vermageren. Zo ziet iedereen ons beroep. En dat klopt natuurlijk. Iets aan je overgewicht doen is altijd verstandig, en daarvoor een geschoolde zorgverlener opzoeken is dat evenzeer. Maar ook hier, in het revalidatieprotocol na corona, is een diëtist essentieel! Herstellen van de opgelopen sarcopenie – dat is de vermindering van spiermassa, kracht en functionaliteit – vraagt om krachtvoeding. Als je traint als een topsporter, moet je eten als een topsporter. Dat is een  uitdaging, want hoe kan je nu veel eten als je te moe bent om te eten? Ook ruimtelijk stelt zich een moeilijkheid: een volle maag drukt tegen de longen. Geen nood, een sportdiëtist weet hoe hij dit aanpakt. De juiste stoffen in de juiste hoeveelheden, op de juiste momenten van de dag en zonder dat ze je maag overbelasten. Herstellen en opbouwen. Individueel en afgestemd op uw situatie. Dat is het fysiologische doel. Er is bovendien ook een mentaal doel. Terug genieten van je eten is terug genieten van het leven. Je hebt veel te bespreken met je diëtist!

verdekte ondervoeding
In deze context dient bijzondere aandacht te gaan naar verdekte ondervoeding. We vertelden je al dat mensen met obesitas vatbaarder zijn voor ernstige complicaties. We zegden evengoed dat tijdens het doormaken van de ziekte er gewichtsverlies zal optreden. Dat gewichtsverlies kan oplopen tot 1kg per dag. Het risico bestaat dat deze patiënten het gewichtsverlies als ‘goed nieuws bij slecht nieuws’ zullen oppakken. “Ik ben flink ziek geweest, maar dat ik er ook van ben afgevallen is een geluk”. Ze zullen angstvallig proberen het lagere gewicht te bewaren. Dat van die 1kg vermageren per dag er wel 350g aan spieren zijn verdwenen en dat een ongecontroleerd dieet om nadien het lagere gewicht te bewaren tot ondervoeding zal leiden, dat wordt vergeten. De diëtist is wederom de zorgverlener van dienst om deze valkuil te bewaken.

team
Hiermee is gezegd welke disciplines een rol van betekenis kunnen spelen in de revalidatie na COVID-19. Uiteraard zijn – afhankelijk van de individuele patiëntbehoefte – andere disciplines zoals logopedie en thuisverpleging inzetbaar. Wat momenteel ontbreekt is de geïntegreerde aanpak. In het beste geval kent je huisarts een diëtist of een kinesist waarmee hij wel eens samenwerkt, maar dat is niet genoeg om van écht teamwork te kunnen spreken. De creatie van een gezamenlijk gehuisvest corona-revalidatie-team met optimale verbinding, op elkaar afgestemde revalidatieprotocollen en opvolging zou ideaal zijn.

oproep
Alleen kan ik geen team vormen. Ben jij de zorgverlener die past in dit verhaal? Zie jij het zitten om je schouders mee onder dit initiatief te zetten? De praktijkloft in Turnhout heeft de plaats en de uitstraling die we nodig hebben. Ik dacht om bijvoorbeeld te beginnen met één dag in de week specifiek rond deze groep van patiënten te werken. Met z’n allen. Eerst onze evidence based protocollen op elkaar afstemmen en daarna met patiënten aan de slag. Zin in? Geeft dan nu een seintje op info@fabulouis.be